بررسی راهکارهای احیا کردن نوک هویه و استفاده مجدد از سرهویه زنگار بسته

هویه از ابزارهای بسیار مهم و کاربردی برای مهندس‌ها و تعمیرکاران است. این ابزار انواع مختلفی دارد و براساس کاربری که دارد دسته بندی می‌شود. با توجه به اینکه یک ابزار است بایستی نگهداری صحیح و درستی از آن صورت گیرد. نوک هویه هم عضوی از این ابزار مهم است. در این پست راجع به نگهداری از سر هویه مطالبی را ارایه می‌کنیم. سر هویه اشکال مختلفی دارد، ابعاد مختلف و کاربری‌های مختلفی دارد. در هر شرایط روش نگهداری از آن متفاوت است. با توجه به قیمت‌هایی که روزافزون هستند، نگهداری از تمامی مدل‌های سرهویه اهمیت دارد. 

سرهویه قسمتی از ابزار است که دائما در حال گرم و سرد شدن است. این روند تکراری باعث آسیب دیدن و یا اکسید شدن آن می‌شود. در بسیاری از موارد بدون اینکه نیازی به تعویض سرهویه باشد، توسط مایع احیا کننده نوک هویه، میتوان آنرا به حالت استاندارد بازگرداند. در ادامه این پست روش تشخیص سلامت سرهویه و روش احیا کردن آنرا توضیح خواهیم داد.

شناخت نوک هویه

نوک هویه یا سر هویه برقی (Electric Soldering Iron Tip) قسمتی اساسی در ابزارهای هویه برقی است که برای اتصال قطعات الکترونیکی و فلزی با استفاده از جریان الکتریکی و حرارت بالا استفاده می‌شود. این قطعه عمدتاً از مواد مختلفی مانند مس، آهن، نیکل یا آلیاژهای مشابه ساخته می‌شود. بسته به کاربری نوک هویه به شکل‌های مختلفی ساخته می‌شود. یک نوک نازک و تیز برای قطعات SMD و شکل‌های مختلف دیگر برای کاربری‌های مختلف طراحی شده است. در ادامه چند ویژگی و  در مورد نوک هویه برقی را بررسی می‌کنیم.

• ماده‌ی ساختاری: نوک هویه برقی اغلب از موادی مانند مس یا آهن ساخته می‌شود که بسیار خوب حرارت انتقال می‌دهند و مقاومت مناسبی نسبت به حرارت و خوردگی دارند.
• طراحی و شکل: نوک هویه برقی به شکل نوکی تیز و باریک طراحی شده است تا بتواند به سادگی و با دقت قطعات را لحیم کاری کند. انتخاب نوع نوک هویه بستگی به نوع کاربری و نوع قطعاتی که می‌خواهید هویه کنید دارد. برای مثال، نوک‌های کروی برای هویه کردن قطعات الکترونیکی کوچک مناسب هستند.
• حرارت: نوک هویه برقی از طریق جریان الکتریکی که از طریق آن عبور می‌کند، گرم می‌شود. دمای نوک هویه تا حد زیادی قابل تنظیم است و از اهمیت بسیاری برای اتصال دقیق قطعات الکترونیکی برخوردار است.
• تعویض نوک: بسته به نوع کاربری و زمان استفاده، نوک هویه برقی به مرور زمان کاهش عمر مفید خود را تجربه می‌کند و نیاز به تعویض دارد. بسیاری از مدل‌های هویه برقی به طور آسان قابلیت تعویض نوک را دارند.
• استفاده‌های عمومی: هویه برقی با نوک مناسب می‌تواند برای اتصال قطعات الکترونیکی، رفع خوردگی در اتصالات فلزی، تعمیرات سیم‌ها و کابل‌ها، ساخت و تعمیر کارهای فلزی و چندین کار دیگر مورد استفاده قرار گیرد.

به عنوان یک نوع ابزار مهم در حوزه الکترونیک و تعمیرات فلزی، استفاده مراقبت‌های خاصی نیاز دارد. به عنوان مثال، باید مراقب باشید که نوک هویه برقی به مواد قابل اشتعال نزدیک نشود و همچنین باید برای ایمنی از میزان جریان الکتریکی مطمئن شوید.

عمر مفید نوک هویه

نوک هویه یکی از لوازم مصرفی در الکترونیک و تعمیرات است. عمر مفید نوک هویه به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی‌توان به طور دقیق مدت زمانی مشخص را برای همه نوک‌های هویه اعلام کرد. با توجه به اینکه قیمت ابزاها و لوازم جانبی آنها طی چند سال گذشته افزایش داشته‌اند، ازاینرو استفاده صحیح از نوک هویه و یا احیای آن اهمیت زیادی دارد. در ادامه عوامل مهم در نگهداری از نوک هویه از جمله تمیز کننده نوک هویه را بررسی می‌کنیم.

• نوع نوک هویه: نوع مواد و طراحی نوک هویه بسیار تأثیرگذار است. برخی نوک‌ها از مواد با کیفیت بالا ساخته شده‌اند که عمر مفید بیشتری دارند، در حالی که نوک‌های هویه ارزانتر ممکن است به سرعت کاهش عمر مفید داشته باشند.
• میزان استفاده از هویه: تعداد و مدت زمان استفاده از هویه برقی تأثیر زیادی بر عمر نوک دارد. استفاده مکرر و مداوم باعث سایش نوک و کاهش عمر مفید آن می‌شود.
• دما و تنظیمات: دمای زیاد نوک هویه برای مدت زمان طولانی ممکن است باعث کاهش عمر نوک شود. همچنین، تنظیمات دما باید به نحوی انجام شود که دمای مورد نیاز برای کار معینی داشته باشد. این مورد در صورتی است که هویه مورد نظر قابلیت تنظیم داشته باشد.
• نحوه مراقبت از نوک هویه: نگهداری مناسب و اصولی می‌تواند عمر نوک هویه را افزایش دهد. این مورد شامل تمیز کردن نوک هویه به صورت منظم و حفظ تیزی آن و عدم فشار آوردن به نوک هویه است.
• نوع کار: نوع کارهایی که با هویه انجام می‌دهید بسیار اهمیت دارد. برای مثال، کارهایی که نیاز به هویه با دمای بالا و فشار زیاد دارند ممکن است نوک را زودتر خراب کنند.

با توجه به این عوامل متغیر، عمر مفید نوک هویه برقی می‌تواند متفاوت باشد. برای افزایش عمر مفید نوک هویه، مراعات اصول نگهداری، تنظیمات مناسب دما و استفاده بهینه از این ابزار بسیار مهم است.

با سرهویه خراب شده چه کنیم؟

پیش از هرچیزی بایستی به درستی تشخیص دهید که سر هویه خراب شده است. یکی از مواردی که باعث خرابی میشود، عدم آب بندی نوک هویه است. در بسیاری از موارد سرهویه‌ها در اثر گرم و سرد شدن، یا استفاده از سیم قلع با ترکیبات مختلف و یا تغییراتی در پوسته خارجی نوک هویه، روی آن حالت زنگار می‌بندد. در شرایط دیگری نوک هویه دچار اکسید شدگی می‌شود. اگر حالت فیزیکی نوک هویه سالم مانده و تغییرات ظاهری نداشته است، قطعا می‌توانید آنرا توسط مواد احیا کننده، احیا کنید. در برخی هویه‌های خاص و گران قیمت که تجهیزات جانبی گران قیمتی دارند. تعویض سر هویه اقدامی تکرار پذیر نیست. بایستی حتما به صورت صحیح و اصولی از آن استفاده کرده و شرایط نگهداری را رعایت کرد. بنابراین اهمیت موارد احیا کننده نوک هویه با ترکیبات شیمیایی اصولی و غیرسمی بسیار زیاد است. 

چگونه تشخیص دهیم سر هویه بایستی تعویض شود؟

بلاخره نوک هویه در برخی شرایط نیاز به تعویض دارد. این نیاز به تعویض ممکن است به دلیل عوامل مختلفی اتفاق بیافتد. در ادامه، شرایطی را برای تعویض نوک هویه برقی معرفی می‌کنیم.

• سایش و فرسودگی: با گذر زمان و استفاده مکرر، نوک هویه برقی ممکن است کم کم فرسوده شود و سایش پیدا کند. این ممکن است باعث کاهش تیزی نوک و کیفیت عملکرد آن شود. اگر تمام تلاش‌های تمیز کردن نوک هویه نتوانند کیفیت کارکرد را به حالت ایده‌آل برگردانند، تعویض نوک ضروری است.
• خوردگی: وقتی که نوک هویه با مواد خورنده یا سخت (مثل فلزات سخت) در تماس می‌آید، خوردگی ممکن است رخ دهد. این خوردگی ممکن است باعث تغییر شکل نوک یا تخریب آن شود. در این صورت، نوک باید تعویض شود.
• انسداد: در صورت استفاده از هویه برای هویه کردن با مواد مذاب (مثل هویه کردن فلزات)، انسداد نوک ممکن است اتفاق بیافتد. این انسداد ممکن است توسط ذوب شده‌ی مواد یا سایر ذرات معلق در هوا ایجاد شود و باعث کاهش عملکرد نوک شود.
• دمای نامناسب: اگر دمای نوک هویه برای کارهای خاصی نامناسب باشد و دمای آن به طور مداوم بسیار بالا باشد، ممکن است نوک زودتر خراب شود. این ممکن است به عدم تنظیم درست دما یا استفاده نادرست از هویه برگردانده شود.
• تغییر نوع کار: اگر نوع کاری که انجام می‌دهید تغییر کند و نیاز به نوک با ویژگی‌های متفاوت داشته باشید، ممکن است نیاز به تعویض نوک پیش بیاید. برای مثال، اگر از هویه برای هویه کردن قطعات الکترونیکی استفاده می‌کنید و سپس نیاز به هویه کردن فلزات سنگین داشته باشید، نوک ممکن است نیاز به تعویض داشته باشد.

اهمیت تعویض نوک هویه در مواقع مناسب این است که کیفیت کارکرد و ایمنی ابزار را تضمین می‌کند و به جلوگیری از مشکلات ممکنه مانند ذوب شدن نوک یا خوردگی می‌پردازد.

چرا احیا نوک هویه اهمیت دارد

نوک هویه بخش حساس و به نوعی مصرفی در هویه‌ها است. نوک هویه در ظاهر یک مفتول فلزی است. اما این قطعه‌ی مفتول مانند آلیاژ خاصی دارد و از مواد خاصی تشکیل شده است. موادی که نسبت به داغ و سرد شدن مقاوم هستند. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید از هسته داخلی تا لایه‌ی بیرونی نوک هویه، روکش‌های مختلفی روی هم قرار گرفته‌اند. با در نظر گرفتن اینکه سرهویه به درستی استفاده شده است و در شرایط استاندارد قرار داشته است. بهترین اقدام برای استفاده مجدد از سر هویه احیا کردن آن است. اما ممکن است شما نسبت به این روش اطلاعی نداشته باشید و به راحتی اقدام به تعویض نوک هویه کنید. حال برای اینکه نوک هویه را مدت زمان بیشتری استفاده کنید، اهمیت احیا کردن آن مشخص می‌شود. احیا کردن سر هویه یک فرآیند شیمیایی است که به کمک یک ماده شیمیایی لایه‌ی اکسید شده و زنگار بسته بیرونی نوک هویه را می‌توانید به حالت اول تبدیل کنید.

فرمول استاندارد و غیرخطرناک

فرمولاسیون در مایع احیا کننده نوک هویه (تمیز کننده نوک هویه) بسیار اهمیت دارد. از اینرو نباید به هر محصولی برای احیا کرده نوک هویه اطمینان کرد. چرا که با انجام فرآیند احیا کاری، ممکن است واکنش صورت گرفته باعث آزاد شدن بخارهای شیمیایی خاصی شود. حال اگر این فرمول بهینه و استاندارد نباشد، گاز تولید شده سمی خواهد بود. همین امر باعث آسیب دیدن شخص مربوطه می‌شود. مایع احیا کننده سرهویه اولسولز در آزمایشگاه تخصصی این شرکت با فرمولاسیون مهندسی شده و کاملا ایمن طراحی شده است. همانطور که توضیح دادیم فرآیند احیا کاری نوک هویه، یک روند شیمیایی را طی می‌کند خصوصا اینکه نوک هویه به صورت داغ وارد محلول می‌شود. این اقدام هم به ملزومات جانبی از جمله عینک ایمنی و ماسک نیاز دارد. اما با استفاده از مایع احیا کننده اولسولز مدل UST880L بدون نگرانی از استشمام بخارهای سمی می‌توانید فرآیند را انجام دهید. نوک هویه زنگار بسته و اکسید شده با چندبار فرو رفتن داخل مایع احیا کننده، کاملا براق شده و آماده برای استفاده مجدد خواهد بود. البته این امر فقط با بررسی و اجرای فرآیند توسط خودتان، کاملا قابل درک خواهد بود.

ملزومات مورد نیاز برای احیا کردن

روش‌های مختلفی برای احیا کردن نوک هویه وجود دارد. هر روش برای نوک هویه مختلف متفاوت است. به طور کلی اصولی ترین روش استفاده از مواد شیمیایی مخصوص اینکار است. چنانچه از احیا کننده نوک هویه اولسولز مدل UST880L استفاده می‌کنید. ملزومات جانبی خاصی نیاز ندارید. کافیست نوک هویه را در حالتی که هویه روش است و حرارت به حالت استاندارد رسیده است. چند بار آنرا داخل محلول فرو برده و خارج کنید. تا زنگار از نوک هویه پاک شده و حالتی براق روی سر هویه مشاهده کنید. 

روش احیا کردن نوک هویه

اگر نوک هویه زنگ زده یا اکسیده شده است، می‌توانید با تعدادی روش احیا کردن آن را به حالت تیز و کارا بازگردانید. زنگ زدگی معمولاً به خاطر تماس مستقیم با فلزات و اکسیداسیون (اکسیده شدن) نوک هویه اتفاق می‌افتد. در ادامه، یک روش احیا کردن نوک هویه زنگ زده را توضیح می‌دهیم.

مواد مورد نیاز:

استفاده از مواد فلاکس (flux) اسیدی یا محلول احیا کننده نوک هویه

سنگ تیز کننده هویه یا سنگ برای نوک هویه

مسواک نرم یا ابزار تمیز کننده هویه

سه مرحله تا احیا کامل نوک هویه

1- بایستی ابتدا روند پاک کننده نوک هویه را انجام دهید. برای این منظور نوک هویه را به طور کامل تمیز کنید. هر آلاینده‌ای روی نوک هسته را پاک کنید. از مسواک یا ابزار تمیز کننده خاصی برای این کار استفاده کنید. هدف از این مرحله حذف زنگ زده‌ها و آلاینده‌های موجود است.

2- در روش سنتی پاک کننده نوک هویه و غیر علمی میتوانید از آبلیمو تازه استفاده کنید. آب لیمو تازه را در یک ظرف کوچک بریزید. نوک هویه را به طور آهسته و مرتب در آب لیمو بچرخانید. سعی کنید تمام نواحی آن با آب لیمو در تماس باشند. نوک هویه را گرم کنید. این کار ممکن است باعث انجام عملیات احیا بهتر شود. این روش برای احیا اصلا توصیه نمی‌شود. حتما از مواد شیمیایی مخصوص احیا کنندگی استفاده کنید. در این حالت مواد فلاکس اسیدی را روی نوک هویه بمالید. نوک هویه را به آرامی و به مدت کمی در مواد فلاکس ببرید. نوک هویه را با آب تمیز کنید.

3- تیز کردن نوک، بعد از احیا، نوک هویه را با سنگ تیز کننده هویه یا سنگ برای نوک هویه تیز کنید. این کار باعث بازگشت نوک به حالت تیزتر می‌شود. البته این تیز کردن نباید به صورتی باشد که سطح بیرونی نوک هویه را از بین ببرد.

توجه داشته باشید که احیا کردن نوک هویه زنگ زده ممکن است نتیجه‌ای متغیر داشته باشد و به میزان زنگ زدگی و اکسیداسیون نوک بستگی دارد. همچنین، اگر نوک بسیار زنگ زده یا خورده باشد، تعویض بهترین راه حل است.

روش خرید احیا کننده نوک هویه

احیا کننده نوک هویه یک ماده شیمیایی است. بنابراین بسیار اهمیت دارد که فرمول مواد اولیه آن چه باشد. اگر مواد اولیه به کار رفته در محلول احیا کننده نوک هویه، فاقد استاندارد باشند. به هنگام انجام فرآیند احیا، بخارهای سمی تولید خواهد شد. پیشنهاد ما مایع احیا کننده نوک هویه ایرانی ساخت شرکت اولسولز است. احیا کننده UST880L در حجم 120cc قابل تهیه است. این احیا کننده بسیار قدرتمند و با کیفیت عمل می‌کند. با چندبار فروکردن نوک هویه داغ داخل این مایع، تمامی سطوح زنگار و اکسید شدگی از روی سرهویه پاک خواهند شد. سرهویه براق شده و قابل استفاده مجدد خواهد بود.

جمع بندی

شرکت‌های ایرانی تولید کننده ملزومات لحیم کاری در چند سال اخیر رشد چشم گیری داشته‌اند. شاهد حضور برندهای مختلفی در بازار هستیم. هرکدام با فرمولاسیون منحصر به فردی اقدام به تولید این مواد می‌کنند. یکی از شرکت‌هایی که از استانداردهای به روز و کامل استفاده می‌کند، اولسولز است. محصولات متنوعی در خصوص ملزومات لحیم کاری تولید می‌کنند. اما احیا کننده نوک هویه که در این پست راجع به آن مطالبی را ارایه کردیم، یکی از مقرون به صرفه‌ترین مواد در شرایط اقتصای حال حاضر است. مایع 120 سی سی را میتوانید چندین و چند بار برای احیا کردن نوک‌های هویه استفاده کنید. تا از هزینه‌های بیشتر برای تهیه و خرید نوک هویه جلوگیری شود.